Waarom duurt een burn-out zo lang?

Chronische overbelasting

Chronische overbelasting en een langdurig tekort aan herstel zorgen voor uitputting en ontregelingen in o.a. hormoon- en energiehuishouding. Hierdoor ontstaat een burn-out die een behoorlijke tijd kan voortduren.

Burn-out duurt het langst van alle werkgerelateerde psychische klachten en kent een enorme spreiding in de duur ( van 3 maanden tot meer dan een jaar). 

Herstelschuld

Bij mensen met een burn-out blijkt dat over een langere periode de stress is gestegen terwijl het herstel achterwege is gebleven. Om uiteenlopende redenen is er dagelijks meer energie verbruikt dan dat er energie gegenereerd is. Door een systematische overbelasting blijft het herstel in toenemende mate achter. Het is feitelijk net zo simpel als met een auto. Als je meer brandstof verbruikt dan dat je er in gooit, dan stopt hij er mee. Het klinkt misschien raar, maar het is jammer dat het menselijke lichaam en ook de geest overigens, wat rekbaarder is. Dit houdt in dat wij niet direct uitvallen als we meer energie verbruiken dan tot ons nemen. We kunnen dit redelijk lang volhouden en daarom lijkt dit proces een soort sluipmoordenaar waarbij de herstelschuld oploopt tot gevaarlijke hoogtes. De vermoeidheid neemt toe en in reactie hierop gaat het stresssysteem nog harder werken om je lichaam van de nodige energie te voorzien, met alle gevolgen van dien. 

Burn-out proces

Het burn-out proces is voornamelijk een lichamelijk proces onder invloed van lichamelijke en psychologische stressoren, een groeiend hersteltekort en een chronische stressconditie. Bij verwaarlozing van de eerste signalen treedt een eerste kantelpunt op waarbij veranderingen optreden in de fysiologische systemen die het lichaam herkent als nieuwe "normaal-waarden". Dan ontstaat er een soort vicieuze cirkel. De klachten en symptomen nemen verder toe en de energie neemt steeds verder af. Dit proces heeft zowel invloed op het mentale als het lichamelijke functioneren (zie lijst met mogelijke stress-signalen). Er is meer nodig dan alleen rust om het tij te keren. Dit proces gaat door totdat het stress mechanisme zelf decompenseert. Het kan niet meer compenseren in het verstoorde evenwicht. "Plotseling" gaat het niet meer. In deze derde fase lig je emotioneel gezien volledig uit het lood. Je kunt 12 uur achter elkaar slapen zonder echt uit te rusten. Simpele taken als een boek lezen of boodschappen doen, zijn al een te grote opgave. Wanneer je deze derde fase hebt bereikt, dan duurt het herstel onevenredig langer dan bij iemand die dit kantelpunt niet heeft bereikt, ook al is hij het omslagpunt heel dicht genaderd.  

Factoren die het herstelproces bemoeilijken

Grote herstelschuld:

Mensen met een burn-out kampen met aanzienlijk achterstallig onderhoud. Het heeft tijd nodig om deze schuld in te lossen en vitaliteit op te bouwen. Dit betekent niet dat je op de bank moet gaan zitten, maar dat je gedrag moet vertonen waardoor de herstelschuld daadwerkelijk afneemt (herstelgedrag). Intensief sporten als je burn-out bent is niet altijd aan te raden aangezien de herstel schuld nog verder toe kan nemen. Andere energie-gevende activiteiten en voldoende slaap daarentegen kunnen wel bijdragen, maar verwacht niet direct zichtbaar resultaat. Geef het systeem de tijd om weer op te bouwen. 

Bio-psychologische veranderingen:

Onder invloed van chronische stress treden veranderingen op in biologische regelkringen die zich kunnen aanpassen als de omstandigheden daarom vragen. Dit veroorzaakt vicieuze cirkels die soms moeilijk te doorbreken zijn. Zo kunnen bijvoorbeeld slaapstoornissen, stemmingsstoornissen en zelf psychopathologische beelden ontstaan. Ook het herstelvermogen zelf kan haperen. Het lichaam moet in de 'herstelstand' kunnen komen voordat er sprake is van een daadwerkelijke regeneratie.  Soms is dat lastig, door bijvoorbeeld een overwegende dominantie van de "actiemodus" van het autonome zenuwstelsel.

Conclusie

Chronische overbelasting en een opbouwend hersteltekort leiden tot uitputting en ontregelingen waardoor een burn-out kan ontstaan. Voor het genezingsproces is het voornamelijk van belang dat het biologisch herstel zich goed kan ontwikkelen. Hoe langer het proces voortduurt des te groter de klachten en de benodigde therapeutische ingrepen. Het heeft geen zin mensen te overactiveren wanneer er nog onvoldoende biologisch herstel heeft kunnen plaatsvinden. 

Voorkomen is beter dan genezen

Gezien de lange hersteltijd en de hoge kosten van therapeutische interventies hamer ik altijd op de boodschap dat het beter is om zo vroeg mogelijk in het proces op te treden. Het liefst in preventieve sferen, zoals voorlichting of kennis deling. Wilt u weten wat de mogelijkheden zijn, neem dan gerust  contact op of bekijk preventieve workshop, preventief coach traject of (gratis) online training.

Auteur credits

Het volledige artikel is geschreven door Sonja van Zweden en gepubliceerd in het tijdschrift voor Psychotherapie 1, 2015. Ik heb het artikel samengevat en hier en daar aangepast in begrijpelijke taal met enkelen toevoegingen.